Laka heeft met een beroep op de Wet Openbaarheid van bestuur (WOB) documenten opgevraagd bij het ministerie van Financiën over het Waarborgfonds Eindberging. Het fonds dat er voor bedoelt is om de definitieve opslag van radioactief afval te financieren, groeit al minstens 12 jaar minder dan gepland en in sommige jaren is er zelfs helemaal geen groei, maar krimpt het fonds. Dit is voor een fonds dat de komende eeuw vooral moet groeien door beleggingen, heel zorgwekkend omdat het in het begin van die 100 jaar gebeurt. Omdat ook geconcludeerd wordt dat de beheerder onvoldoende financiële middelen heeft om de tekorten aan te vullen lijkt een financiële injectie van het Rijk onafwendbaar.
Het Waarborgfonds Eindberging is een fonds dat de toekomstige eindberging (omstreeks het jaar 2130) van al het Nederlandse radioactief afval moet financieren. Het wordt beheert door de centrale organisatie voor radioactief afval (Covra) en moet de komende 100 jaar door bijdrages van de afvalproducenten en vooral door beleggingsrendement groeien tot zo’n 2 miljard euro. Het is nu al vrijwel duidelijk dat dat op de geplande manier niet gaat lukken.

'Vrijgave’ documenten
Begin januari hebben we met een beroep op de Wet Openbaarheid van bestuur (WOB) documenten opgevraagd bij het ministerie van Financiën over het Waarborgfonds Eindberging. Aanleiding daarvoor waren berichten dat de investeringen van het fonds, dat bedoelt is om voldoende geld te sparen om een eindberging voor het radioactief afval te bekostigen, nogal tegenvielen en achterbleven bij de verwachtingen. Na heel wat uitstel kregen we, net op de uiterste termijndag, een pak documenten in de bus. Eindelijk meer informatie hoe het nou precies zit met dat Waarborgfonds, dachten we. Nou, dat valt tegen. Van de 225 A4-tjes (39 documenten) die we kregen was van 80% alles weggelakt en van de rest een groot gedeelte. Heel af en toe was er een pagina leesbaar.[kijk voor een overzicht]
We gaan zeker nog in beroep tegen deze ‘vrijgave’, maar hier wat we er nu al uithalen.

Beleggingsopbrengsten
Wat is precies het Waarborgfonds Eindberging? Uit de toelichting van het ministerie van Financiën (notitie Eindbergingsfonds 15 september 2011): “COVRA is belast met de eindberging van radioactief afval. Ter financiering hiervan draagt COVRA sinds haar oprichting financiële middelen af aan een apart gezet fonds dat "verplicht" belegt in staatspapier. Er is veel onzekerheid over het benodigde kapitaal voor een adequate eindberging, maar op basis van ramingen in andere Europese landen wordt uitgegaan van € 1,5 a 2,5 mrd over tenminste 100 jaar.”

In een notitie van Financiën (mail 11 april 2014) staat: “Het fonds (…) is gestart in 2002 met een kapitaal van € 55 mln. Omstreeks 2130 moet dit gegroeid zijn naar een kapitaal van € 2 mrd.” En vervolgd: “Het fonds (…) groeit door afdrachten en door rentedotaties”. En die ‘rentedotaties’ daar gaat het nu juist om.

Er zijn al een flink aantal jaren tegenvallende rendementen, in de notulen van de AVA (Algemene Vergadering van Aandeelhouders) in juni 2011 staat zelfs: “Sinds 2003 blijkt het gemiddelde rendement op de belegde middelen achter te blijven op het beoogde rendement, 2,3% gemiddeld in plaats van 3% (gecorrigeerd voor inflatie).” Maar daarvóór moet het ook al niet al te goed zijn gegaan want in een ongedateerde conceptnotitie (ws voor de AVA juni 2012) staat: “Geconstateerd wordt dat de rentetoevoegingen, ondanks de verlaging van 3,5 naar 3% in 2003, alle jaren achterblijven bij de gestelde doelen”.

“De directie stelt dat het een gezamenlijk belang is, dat er aan het eind van de 100-jaar termijn voldoende financiële middelen beschikbaar zijn. Het is niet alleen de verantwoordelijkheid van Covra, maar zeker ook de verantwoordelijkheid van de Staat der Nederlanden.” Kortom, men begint de weg te plaveien voor een financiële injectie van de overheid om de tekorten aan te vullen. De zoveelste.

De vervuiler betaalt
Maar hoe zit het met de verantwoordelijkheid van de producenten van het radioactief afval: De enige keer dat daar (niet weggelakt) over gepraat wordt is in een memo van Financiën uit december 2011 waar de vraag gesteld wordt of er ruimte is om als oplossing de tarieven voor de opslag van kernafval te verhogen? Dat klinkt dan zo in ambtelijke taal: “In vervolg op de discussie rond de financiële situatie is de vraag gerezen of COVRA haar financiële profiel structureel zou kunnen versterken door bijvoorbeeld de inkomsten te vergroten. Bij de bedrijfsvoering van COVRA wordt uitgegaan van de principes dat de 'vervuiler' betaalt en dat -zoals bij ieder normaal bedrijf- dat de bedrijfsvoering tenminste kostendekkend is. Dit houdt in dat 'vervuilers' ook meebetalen aan de eindberging e.d..“ Het vervolg en uitkomst weten we niet want de rest is weggelakt.

Een belangrijke conclusie die wordt getrokken is dat in het begin van zo’n lange termijn financiële tegenvallers veel zwaarder wegen dan in het midden of aan het einde. Uit een notitie van Financiën (‘COVRA Beleggingsmandaat’, januari 2013): “Dit klemt te meer omdat een lage opbouw in het begin van de fondsvorming doorwerkt vanwege het rente-op-rente-effect dan bijvoorbeeld een lage opbouw aan het einde van de looptijd”. Lijkt ons dat het woordje ‘meer’ ontbreekt maar er is –geheel tegen de trend in- niets weggelakt.

Maar hoe serieus de tegenvallers zijn wordt duidelijk uit een notie van Financiën voor een vergadering in april 2014: ”Doordat de inflatie groter is dan de geboden rente, is de reële rente soms zelfs negatief. Dat betekent dat het eindbergingsfonds krimpt in plaats van groeit.” De volgende zin is ook om te onthouden: “COVRA heeft onvoldoende mogelijkheden om het tekort t.o.v. de verwachting uit eigen middelen aan te vullen.”

Kortom, uit het kleine beetje informatie dat uit deze documenten te halen is, blijkt dat er een serieus probleem is, maar over de aard van de oplossingen of denkrichting is niets. Het zou er zo maar op neer kunnen komen dat er opnieuw geld van het rijk naar toe moet. Want bij kernenergie is het vaak: de vervuiler betaalt (ook een beetje).

Aanvulling:
Uit recente antwoorden van minister Dijsselbloem blijkt dat de Covra het verlies van het fonds aanvult. Maar daardoor lijdt de Covra dan weer verlies en moet daar weer een oplossing voor gevonden worden.
“Hoewel het niet zeker is dat COVRA in de toekomst de benodigde rente en het benodigde vermogen voor eindberging niet behaalt, is het op de (middel)lange termijn niet wenselijk als COVRA verliezen blijft lijden door tegenvallende renteresultaten.”

Er verandert niet veel aan de conclusies: Ook financieel is opslag van kernafval een risico.