EZ: Honderden miljoenen extra voor kernenergiesector

Uit stukken uit het archief van de kabinetsformatie blijkt dat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat er rekening mee houdt dat de kernenergiesector honderden miljoenen extra overheidsgeld nodig heeft. Er moet onder andere nog veel geld naar NRG in het Noord-Hollandse Petten. Zo heeft Petten naar verwachting €100 miljoen extra nodig voor de afvoer van haar kernafval. Ook verwacht het ministerie, ondanks toezeggingen dat de onderzoeksreactor privaat wordt gefinancierd, dat er minstens €60-€100 miljoen publiek geld naar NRG’s Pallas reactor zal gaan. Verder ziet EZ gebeuren dat het Rijk voor zo'n €200 miljoen het schip in gaat met de ontmanteling van kerncentrale Dodewaard. Laka diepte de bedragen op uit stukken in het formatiearchief.

Bekijk hier de stukken uit het formatie­archief over de kernenergiesector.

Eind november is het archief van de kabinetsformatie gepubliceerd. Onder de vele honderden stukken zit een brief van het (toenmalige) Ministerie van Economische Zaken over de financiële risico’s voor de Staat voor nucleaire projecten. Stichting Laka vermoedde al dat de kernenergiesector sectorbreed verlies leidt. De bedragen die EZ noemt, bevestigen dit. Het wekt echter verbazing dat EZ deze enorme bedragen nooit naar de Tweede Kamer stuurde.

Op 19 april vraagt informateur Schippers aan minister president Rutte haar “te informeren over enkele vraagpunten ten aanzien van de nucleaire activiteiten van de Nucleaire Reactor Groep in Petten“. Er komt een - ongedateerd - antwoord van EZ, getiteld: 'Beantwoording vragen over NRG'. Achtereenvolgens komen de HFR, het historisch radioactief afval en de geplande Pallas-kernreactor aan bod. Het stuk van EZ leest als een opsomming van tegenvallers, onzekere inschattingen en constateringen dat overal geld bij moet.

Hoogambtelijke werkgroep - de precieze bedragen weggelakt

Steun Laka
Behoud onafhankelijk onderzoek over kernenergie, ook in de toekomst! Word donateur van Stichting Laka of doneer éénmalig: IBAN NL54 TRIO 0390 9021 79, Stichting Laka, Amsterdam.

In juli publiceerde de interdepartementale 'hoogambtelijke werkgroep' (HAW) een rapport over het 'nucleaire landschap'. De werkgroep - bestaande uit ambtenaren van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu, Financiën en Volksgezondheid - onderzocht drie scenario's voor de nucleaire sector in Nederland: afbouwen, continueren of intensiveren. Laka vatte dat toen samen als ‘stoppen, doorsukkelen of subsidiëren’. Alleen, precieze bedragen ontbraken in het "Eindrapport hoogambtelijke werkgroep nucleair landschap" van 3 juli. In de brief die in mei naar de formateur is gestuurd, staan die bedragen echter wèl. Onthutsend: Vele honderden miljoenen extra naar de Nederlandse kernenergiesector, maar vier ministers uit Rutte II lieten de Tweede Kamer in het ongewisse: "De geschetste beleidsopties (...) bieden een goede basis voor toekomstige besluitvorming."

De consequentie voor het overheidsbudget op een rij:

De Pallas-reactor: Onmogelijk zonder staatssteun
Midden volgend decennium wil NRG met een nieuwe kernreactor, Pallas, de verouderde Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten vervangen. Al tien jaar wordt door de regering gesteld dat de nieuwe reactor privaat zal worden gefinancierd. EZ meldt dat onderzoeksbureau Strategy& concludeerde: “Belangrijke bevinding is dat, wanneer men hecht aan het realiseren van Pallas, een eenmalige publieke bijdrage nodig lijkt te zijn voor de bouw (vanaf 2019). Het is volgens Strategy& te vroeg concrete cijfers te noemen (…) maar €60-€100 mln. is aannemelijk. Een dergelijke publieke bijdrage wijkt af van de aanvankelijke kabinetsinzet om Pallas vanaf de bouwfase volledige privaat te laten financieren."

En dat is nog niet alles. Ook zal er een bijdrage van €35 miljoen van het Rijk nodig zijn om de kernreactor een ‘energieonderzoek’-functie te geven: die functie is “conform de huidige beleidslijn”, maar niet iets waar potentiële investeerders voor voelen. "Kernenergieonderzoek", concludeerde Strategy&, “ligt minder voor de hand”, omdat dit soort onderzoek ook in internationaal verband kan plaatsvinden en “omdat de bijdrage van dit onderzoek aan het belang van een CO2-arme energievoorziening te indirect en marginaal lijkt.

Als er in Petten geen nieuwe onderzoeksreactor wordt gebouwd wordt, zijn Noord-Holland en het Rijk samen €80 miljoen kwijt. De twee overheden leenden ieder namelijk €40 miljoen aan Petten voor het ontwerp, de vergunning en financiering van een nieuwe kernreactor. Laka vreest dat, in strijd met alle toezeggingen, EZ en Noord-Holland opnieuw geld naar NRG zullen overmaken, om zicht te houden op terugbetalingen van hun lening van €80 miljoen.

EZ noemt een aantal manieren over hoe NRG denkt Pallas te gaan financieren. “Belangrijk in de financieringsstrategie van Pallas is dat de aanbestedende partijen voor het ontwerp verplicht worden een aandeel van 10% in de financiering van Pallas te nemen indien men de aanbesteding wint.” Dit is de eerste keer dat dit zwart op wit staat. En wie denkt NRG als financiers? “Naast de ontwerpconsortia heeft de Stichting Pallas gesproken met de Europese Investeringsbank, Nederlandse pensioenfondsen en met investeerders die momenteel al actief zijn in de nucleaire geneeskunde.

Ontnuchterend voor de dromen over Pallas is de constatering dat “(vroegtijdig) sluiten van de HFR en een eventueel uitblijven van (onderzoeksfaciliteiten in) Pallas is geen 'show stopper' voor nucleair onderzoek in Nederland”. Laka gaat er van uit dat het afblazen van Pallas ook geen show-stopper is voor de levering van medische isotopen aan patiënten.

Het mogelijk publiek financieren van een nieuwe onderzoeksreactor in Petten is een breuk met eerdere afspraken. Keer op keer is benadrukt dat er geen publiek geld naar de reactor zal gaan. Pallas zou voor 100% privaat gefinancierd worden. Maar als Rutte III nu toch besluit dat er, “wanneer men hecht aan het realiseren van Pallas”, veel belastinggeld naar Pallas moet, wat betekent dat voor de provincie Noord-Holland? Legt de provincie dan ook weer bij? Navraag leert dat leden van de Provinciale Staten in ieder geval nog van niets weten.

NRG’s historisch radioactief afval: + €100 miljoen
EZ informeert de formerende partijen ook over de kosten voor NRG's historisch radioactief afval. Dit kernafval moet vanuit Petten naar de COVRA in Zeeland worden afgevoerd. “De afvoer van het historisch radioactief afval in Petten door ECN/NRG leidt op enig moment dus onvermijdelijk tot financiële risico's. Wanneer men de voortslepende problematiek wil oplossen, dient men rekening te houden met een noodzakelijke bijdrage vanuit de Rijksoverheid die nu wordt geschat op €100 mln.

Die €100 miljoen komt bovenop eerdere overheidssteun: €39,8 miljoen (1995-2006), €27,5 miljoen (2013-2015), €82 miljoen lening (2014) en nog €40 miljoen vorig jaar oktober om een faillissement van NRG af te wenden .

Ontmanteling kerncentrale Dodewaard: €200 miljoen en op korte termijn
De volgende nucleaire molensteen is de ontmanteling van kerncentrale Dodewaard. De huidige eigenaren (EPZ, Nuon, Engie en Uniper) van de in 1997 stilgelegde kerncentrale hebben onvoldoende geld om de centrale in 2045 te slopen. EPZ, Nuon, Engie en Uniper weigeren hiervoor verantwoordelijkheid te nemen. Het ministerie van Financiën becijferde dat Dodewaard tussen 2002 en 2009 wel €850 miljoen aan dividend heeft uitgekeerd. Ook navrant is dat de eigenaars van Dodewaard nog meer kerncentrales bezitten, waaronder Borssele, en Doel en Tihange in België. Momenteel onderhandeld de Staat in het geheim met de aandeelhouders over een ‘out of court settlement’, zo meldde de rechtbank.

EZ gooit de handdoek dus in de ring. In het stuk aan de formateur gaat het ministerie er van uit dat de Staat de rechtszaak tegen de eigenaren van Dodewaard verliest. “De financiële risico's voor de overheid ten aanzien van dit dossier kunnen de komende jaren oplopen tot €200 mln., veroorzaakt door een hogere inschatting van de kosten van ontmanteling, het minder snel dan verwacht aangroeien van de voor ontmanteling beschikbare middelen en onzekerheid over de dekking van de kosten van veilige insluiting.

En dan een opzienbarende constatering: “Het lijkt vanuit organisatorische en financiële overwegingen verstandig de ontmanteling van de kerncentrale Dodewaard (KCD) op korte termijn te starten en niet pas in 2045 zoals voorzien.
Het kan verkeren. Twintig jaar geleden, in 1997, was de belangrijkste reden om 40 jaar te wachten juist financieel.

Rutte III: Reservering van €300 miljoen voor nucleair
Gezien het voorstaande wordt voorgesteld om in totaal €300 mln. bij formatie te reserveren. Dit bedrag moet als maximale tegenvaller worden beschouwd. Via onderhandeling (KCD), en strakke sturing (historisch afval), zal worden gestuurd op beperking van de tegenvaller.“ Dit zijn alleen de tegenvallers; een bijdrage voor de Pallas-onderzoeksreactor zit er nog niet bij.

Eindberging radioactief afval in 2130: restrekening voor kleinkinderen?
En is dat het? Nee, want “[D]aarnaast is er op de (zeer) lange termijn een financieel risico met betrekking tot de kosten voor de eindberging van radioactief afval (voorzien in 2130).
Hier doet de HAW toch echt een beetje alsof haar neus bloedt, want dit is al jaren bekend. Het is natuurlijk wel in strijd met het beginsel 'de vervuiler (en niet de toekomstige generatie) betaalt'. Daarom heeft Laka afgelopen juli hierover, samen met een een aantal particulieren,  een Europese klacht ingediend. Wellicht dat de Europese Commissie Rutte III er op kan wijzen dat de NRG's, Dodewaards, Borsseles en Urenco's van Nederland voor hun kernafval toch echt zelf de rekening moeten betalen.