Vorige week liet de eigenaar van de kerncentrales in Doel en Tihange, Engie-Electrabel, weten niet meer te investeren de levensduurverlenging van de zeven kernreactoren. Dit als antwoord op het besluit van de nieuwe Belgische regering om de in 2003 besloten ‘kernuitstap’ door te zetten: in 2025 gaat de laatste kernreactor dicht. En daarmee lijkt het Belgische hoofdstuk kernenergie ten einde. Door het treuzelen van de vorige regeringen heeft de energietransitie daar fors vertraging opgelopen. De partijen die nu opeens hel en verdoemenis voorzien door de kernuitstap, hebben 17 jaar niets gedaan om het te voorkomen of door beleidsalternatieven uit te bouwen.
Het is de moeite waard om nog even te herhalen dat dit een 17 jaar oud plan is (uit 2003) waarin door verschillende regeringen elementen zijn aangepast die de uitstap alleen maar bemoeilijkten. Zo is er nu vrijwel geen sprake meer van een gespreide sluiting van de zeven kerncentrales (met een totaal vermogen van 5,9 GW) over een periode van tien jaar, zoals in de oorspronkelijke wet, maar werd sluiting van de oudste reactoren steeds uitgesteld, waardoor investeringen in vervangende capaciteit steeds uitbleef en de druk op 2025 vergroot werd.
Zeventien jaar Wet Kernuitstap
In 2003 besliste de regering Verhofstadt-I (de liberalen -VLD/PRL, de PS/SP -de sociaal-democraten- en milieupartij Ecolo/Agalev) om geen nieuwe kerncentrales meer te bouwen en de bestaande te sluiten tussen 2015 en 2025, “40 jaar na de datum van hun industriële ingebruikname” de sluiting van de oudste dus twaalf jaar later. Dat betekende Doel-1 & 2 en Tihange-1 in 2015; Doel-3 in 2022; Tihange-2 2023; Doel-4 en Tihange-3 (samen 2 GW) in 2025.
In 2013 besliste de regering Di Rupo (de sociaal democraten, Liberalen en christen-democraten) om de levensduur van Tihange-1 met tien jaar te verlengen (van 2015 naar 2025), maar bleef 2025 het jaar waarin de laatste kerncentrale gesloten moest worden. Het schema zag er toen als volgt uit: sluiting van Doel-1 en 2 in 2015; Doel-3 in 2022; Tihange-2 in 2023; en de laatste drie reactoren (Tihange-1 en 3, Doel-4, samen 3 gigawatt, in 2025.
In 2014 (in 2015 bekrachtigd door parlement) bevestigde de regering Michel-I - een coalitie van liberalen, christendemocraten en Vlaams-nationalisten (met de nationalistische NVA veruit de grootste coalitiepartner) - de kernuitstap. De wet werd zodanig aangepast dat Doel-1 en 2 tien jaar langer in bedrijf mochten blijven. Hierdoor nam de druk op de volledige kernuitstap in 2025 nog verder toe: afgezien van Doel-3 en Tihange-2 zouden álle reactoren in 2025 (totaal 3,9 GW) gesloten moeten worden. 
De NVA, nu het hardst aan het klagen over de beslissing om de kernuitstap uit te voeren, heeft tijdens haar regeringsdeelname geen enkele poging ondernomen om de kernuitstap ongedaan te maken. Hoe geloofwaardig is dan nu de kritiek?
In november 2020 laat de nieuwe Belgische regering weten vast te houden aan de Wet uit 2003 tot de kernuitstap. Deze regering, na de immens lange regeringsformatie – de verkiezingen waren op 27 mei 2019 – aangetreden op 1 oktober met De Croo als premier, is een coalitie van de liberalen (OpenVld, MR), sociaal-democraten (sp.a, PS), de groenen (Groen, Ecolo) en de christen democraten (CD&V). De uitdaging is ondertussen wel wat moeilijker dan dertien jaar geleden: in plaats van 2 GW moet nu 5,9 GW in drie jaar en in 2025 bijna 4 GW vervangen worden, terwijl investeringsklimaat jarenlang onzeker bleef door getreuzel en onduidelijke boodschappen over toekomstig energiebeleid.
Eindelijk duidelijkheid
Maar die duidelijkheid is er nu dus. Eindelijk. En nu, als gevolg daarvan ook de nucleaire exploitant overstag gaat, kan eindelijk alle aandacht gaan naar het goed organiseren van de kernuitstap. Door te lang de nucleaire 'piste' open te houden en niet volop in te zetten op een volledig hernieuwbaar energiesysteem, hebben vorige regeringen de kans op een elegante transitie verspeeld. Maar niet alles is verloren: de uitbouw en aansluiting van offshore windenergie moet nu versneld worden, net als de uitrol van slimme meters naar gezinnen en bedrijven om optimaal gebruik te maken van het potentieel voor vraagsturing. Samen met een tijdelijke verhoging van de import, efficiëntie-maatregelen en co-generatie, kunnen we zo nog subsidies voor nieuwe gascentrales vermijden. Aldus Greenpeace in haar analyse.
(met dank aan @JorisMeys voor de wetteksten)