Het Kabinet heeft afgelopen vrijdag besloten om dinsdag, Prinsjesdag, een update over de besluitvorming rondom de Pallas-kernreactor naar de Kamer te sturen.
In 2003 is besloten dat de Hoge Flux Reactor vervangen zou moeten. De beoogde opvolger werd de Pallas-kernreactor, te bouwen in de kwetsbare Pettense duinen. Maar sinds die tijd is het medische isotopen-landschap zodanig ontwikkeld dat zelfs het Kabinet in 2018 moest erkennen dat 98.8% van die isotopen op andere, minder milieu-vervuilende wijzen geproduceerd kunnen gaan worden. Mede hierdoor lieten eind 2020 private investeerders het definitief afweten. Kort daarop werd duidelijk dat de door de Argentijnse bouwer geraamde kosten voor de kernreactor waren gestegen van €600 miljoen tot zo’n €2 miljard. Nederlandse bouwconsortia stapten ook uit het project. Om het prestigeproject toch te kunnen laten doorgaan, werd door VWS vervolgens koortsachtig gezocht naar nieuwe argumentatie, zoals in maart de oorlog in Oekraïne, om Pallas te kunnen verantwoorden.
En morgen komt het Kabinet dus met een brief over de besluitvorming rondom de Pallas-reactor.

Achtergrond

Het is tien jaar geleden dat het project al door door de Staat gered werd na de eerste afgebroken aanbesteding. Minister Kamp van Economische Zaken zei het in april 2013 allemaal duidelijk. “Uiteindelijk moet Pallas een privaat gefinancierde, commerciële onderneming worden. De Rijksoverheid en de Provincie wensen (…) niet langer als vermogensverstrekker of als eigenaar betrokken te zijn bij de Pallas-entiteit.”

Eind 2020 werd duidelijk dat de Pallas-kernreactor twee keer zo duur zou worden als eerder aangenomen: tussen 1,5 en 2 miljard euro. Private investeerders stelden ook onrealistische voorwaarden. Ook Europese medefinanciering bleek vorig jaar een long shot. Vervolgens stelde de TU Delft vast dat de methode waarmee concurrent SHINE in Veendam medische isotopen wil gaan produceren kansrijk is, en kwam ook de ontwikkeling bij SMART in België, ook een concurrent, op stoom.

Wil het Kabinet nu toch investeren in Pallas?

Ondanks tien jaar beloften dat niet te doen, is het risico nu echter toch levensgroot dat het Rijk morgen aankondigt zelf Pallas te gaan financieren. Tegen ‘marktconforme voorwaarden’ zullen ze dan zeggen, maar, maar volgens Dirk Bannink van stichting Laka is dat natuurlijk onzin: “De markt wilde er niet aan en de enige reden dat het Rijk het wel zou kunnen kan is dat het de belastingbetaler dan laat opdraaien voor de risico’s. Risico’s die marktpartijen te groot vinden. Het overnemen van risico’s door de Staat, vaste praktijk in haast alle kernenergie-dossiers, is natuurlijk ook gewoon subsidie.” Stichting Laka, het documentatie een onderzoekscentrum over kernenergie, publiceert al twintig jaar over de plannen voor de nieuwe kernreactor en over de productie van medische isotopen anders dan met een kernreactor.

Daarbij komt dat het medische isotopen-landschap eind 2022 enorm veranderd is ten opzichte van het moment dat de eerste plannen voor een nieuwe kernreactor werden gemaakt: de verwachte groei van sommige medische isotopen heeft niet plaatsgevonden, andere productiemethoden nemen een hoge vlucht en innovatie in de medische sector, zoals ‘personalised medicine’ vragen om medicijnen waarvoor geen kernreactor meer nodig is.

Pallas, een typische Sunk cost fallacy

Twintig jaar lang hebben opeenvolgende kabinetten voor Pallas de buidel getrokken, onder het mom dat de kernreactor onmisbaar zou zijn, en private financiering zo goed als rond. Beiden bleken niet waar. Alleen vier kabinetten Rutte met commitment aan Pallas zorgen er voor dat er nu heel moeilijk afscheid van het project te nemen is. “Niet-bouwen zou gezichtsverlies voor teveel mensen en instellingen betekenen. En opnieuw een knauw voor het imago van kernenergie,” aldus Daniël Meijers van Laka. “En daarmee zou investeren in Pallas vooral een politieke beslissing zijn, niet op noodzaak gebaseerd, terwijl je zou hopen dat de overheid in deze tijd van over elkaar heen buitelende crises juist kritisch kijkt naar haar grote investeringen.”

Tast de Nederlandse overheid morgen diep in de buidel zodat we de komende veertig jaar opnieuw opgescheept zitten met een hoog radioactief afval veroorzakende, verlieslatende kernreactor, ten dienste van geneeskunde uit de vorige eeuw? Een kernreactor die ook nog eens innovatie en alternatieven frustreert door gesubsidieerd medische isotopen in de markt te dumpen? We gaan het morgen meemaken.

Lees ook Laka's laatste brochure over Pallas: 20 Jaar Pallasreactor: een analyse van veranderende omstandigheden