Naar aanleiding van een rapport van het RIVM en Kamervragen van GroenLinks uit 2020 heeft het ministerie van IenW KPMG een studie laten doen naar wat ziekenhuizen kwijt zijn aan de afvoer van radioactief afval naar de COVRA. En wat blijkt: Als ziekenhuizen wordt toegestaan hun radioactief afval tot acht jaar zelf op te slaan, zodat een groter deel ervan vervalt, zijn ze ongeveer de helft goedkoper uit dan als ze hun radioactief binnen twee naar de COVRA afvoeren, zoals nu verplicht is. KPMG heeft voor het onderzoek alleen gekeken naar ziekenhuizen, en IenW laat nog onderzoeken of andere sectoren wellicht ook minder kunnen betalen voor hun radioactief afval. Opmerkelijk is dat de ANVS juist een maand geleden de maximum afvoertermijn voor radioactief afval nog vaststelde op 2 jaar.

Om met dat laatste te beginnen, het onderzoek van het RIVM naar ruimere mogelijkheden om radioactief ziekenhuizenafval te laten vervallen bij ziekenhuizen zelf was juist in gang gezet  nadat de ANVS in een traject van 2016 tot 2019 had vastgesteld dat kernafvalbeheerder COVRA niet transparant was over haar tarieven, en dat in ieder geval ziekenhuizen daar de dupe van zijn. GroenLinks had naar aanleiding van het rapport van RIVM Kamervragen gesteld, waarop toenmalige staatssecretaris Van Veldhoven van IenW aangaf dat de financiële consequenties nog in kaart zouden worden gebracht. Dat is dus nu het onderzoek van KPMG geworden wat vorige week naar de Kamer is gestuurd. Maar deze hele keten van rapporten werd dus in eerste instantie triggered door de inspectie door de ANVS naar de tarieven van de COVRA. Je zou verwachten dat de ANVS dan ook over het vervolg bij het ministerie van IenW in de loop blijft. Want als nu blijkt dat ook andere sectoren veel kunnen besparen met het later afvoeren van hun radioactief afval, dan moet de ANVS de net vastgestelde maximale afvoertermijn aanpassen terwijl de inkt nog nat is. Maar ook Bureau Berenschot, wat vorig jaar in opdracht van IenW het nationaal radioactief afval beleid evalueerde, had decentrale on-site vervalopslag niet in het vizier. Terwijl begin 2024 al de MER is voorzien voor het nieuwe Nationale programma voor het beheer van radioactief afval en verbruikte splijtstoffen (NPRA).

Als je bedenkt dat dit dus allemaal is begonnen omdat COVRA niet duidelijk kon  - of wilde -  maken waarom de nucleaire sector betere contracten krijgt dan 'reguliere' radioactief afval-aanbieders is het niet heel gek om te lezen dat KPMG in haar deelstudie naar de gevolgen voor de COVRA noteert dat - 100% staatsdeelneming - COVRA ook niet alle gevraagde informatie met de onderzoekers van KPMG wilde delen. "Als je te transparant bent, ben je onzichtbaar", is al jaren het adagium van COVRA. En je kan altijd langskomen voor een rondleiding.

Behalve financiële voordelen voor ziekenhuizen, en mogelijk dus voor andere bedrijven, heeft vervalopslag bij producenten van radioactief afval natuurlijk ook een nadelig effect op de financiën van COVRA. Een groot deel van de kosten daar zijn vast - de aanleg van een eindberging, bunkers, ... en het lijkt er op dat ze die rekening nu veel minder bij ziekenhuizen kunnen gaan neerleggen, waardoor de tarieven voor echt langlevend kernafval omhoog moeten. Maar IenW en Financiën zijn bezig daar een mouw aan te passen. Staatssecretaris Heijnen (CDA) laat COVRA nu namelijk onderzoeken of het niet mogelijk is om radioactief afval ook bij COVRA zelf te laten vervallen. Dat was ook al bijzonder in 2020, toen de toenmalig staatssecretaris schreef de COVRA er "voorzichtigheidshalve" van uit ging dat al het aangeleverde radioactief afval in het jaar 2130 naar de eindberging zou gaan  - die dus in rekening werd gebracht - terwijl, volgens het RIVM, binnen tien jaar dus al de helft van het ziekenhuisafval vervalt. Waar was de COVRA toch toen de les radioactief verval werd gegeven?

De staatssecretaris - die dus mede namens de aandeelhouder van de COVRA spreekt - is wel te porren voor centraal vervalopslag bij COVRA want "omdat het beleid rondom vervalopslag in beginsel niet sectorgebonden is, zou het wettelijk verlengen van de opslagtermijn kunnen leiden tot kleine opslagfaciliteiten bij ziekenhuizen en bedrijven in heel Nederland, hetgeen meer toezicht door de ANVS zou kunnen vergen." De ANVS verleent echter ieder jaar al een een paar honderd vergunningen. Je zou zeggen dat ze daarbij ook toezicht kan houden op veilige bergplaatsen voor gestaag vervallend ziekenhuisafval? De overheid schreef het al in 1984 "Beperking van het volume van het afval leidt tot een beter beheersbare afval hoeveelheid".