In een brief aan de Tweede Kamer deelt Kuipers mee dat op de VWS-begroting voor 2024 €320 miljoen is opgenomen voor de geplande Pallasreactor. Dat bedrag ontbrak nog na de weigeringen van de Europese Investeringsbank, de Europese Commissie, en de recente afwijzing van het Nationaal Groeifonds om in Pallas te stappen. Precies een jaar geleden, ook op Prinsjesdag, maakte het Kabinet al bekend €1,29 miljard euro in Pallas te willen investeren. Dit bedrag was de opbrengst van het schrappen van vitamine D uit het basispakket – € 129 miljoen euro per jaar tot en met 2032. Op die berekening (en op die specifieke bezuiniging) kwam veel kritiek. Vitamine D is bij uitstek een middel wat aandoeningen voorkomt, en dat bij een grote, kwetsbare groep: 1,5 miljoen mensen, waarvan een groot deel in de laagste inkomensgroep, moeten deze basismedicatie, nu bovenop hun zorgverzekering zelf gaan betalen.
De kernreactor werd in december 2021 door NRG-PALLAS geschat op €1,84 miljard met een bandbreedte van €1,66 miljard tot € 2,20 miljard. Nog maar een jaar daarvoor was dat € 1,4-1,9 miljard. Nu wordt er dus gerekend met geschatte bouwkosten die al weer bijna twee jaar oud zijn, waarbij die €1,84 miljard die er nu zijn de ondergrens is.
Eén van de redenen dat de nieuwe organisatie een BV is is dat “de vorm van een kapitaalvennootschap de mogelijkheid [biedt] om behaalde winsten als dividend aan de aandeelhouder uit te keren, wat bij een stichting niet mogelijk is.” Over eventuele winstverwachtingen laat Kuipers zich niet uit in deze brief. Wel in die van Prinsjesdag vorig jaar: daar zegt Kuipers in heel veel woorden: ‘over de business case valt niks te zeggen, maar de kans dat het geld terugkomt is niet groot’: “De business case is in opdracht van de Staat getoetst door KPMG en MACE. KPMG oordeelt dat het PALLAS-project een verwachte terugverdientijd heeft van circa 30 jaar. De kostenramingen zijn goed onderbouwd, maar kennen wel grote onzekerheden. Deze zijn inherent aan een dergelijk uniek nucleair bouwproject. Ook aan de opbrengstenkant zijn onzekerheden. Vanwege een snel ontwikkelend isotopen- en behandellandschap is het onzeker hoe de afzetmarkt er op het moment van ingebruikname van de reactor, precies uitziet.”
Bijzonder voor deze NewCo is trouwens dat VWS zelf de aandeelhouder gaat worden. Normaal is dat de aandelen van staatsbedrijven door het ministerie van Financiën worden gehouden en dat een beleidsministerie alleen de inhoudelijke sturing doet. De Rekenkamer had hier ook nog vragen over gesteld.
Kostenoverschrijdingen en verliezen voor de staat
De demissionaire minister meldt dat dat 'de mix van risico’s die samenhangen met een groot, complex (nucleair) bouwproject in combinatie met de nog onzekere omzetverwachtingen en huidige beperkte middelen van de onderneming ervoor dat het verstrekken van aanvullende financiering niet uit te sluiten valt." en “Gelet op het feit dat de onderneming beperkte middelen heeft om mogelijke kostenoverschrijdingen op te vangen zal de onderneming niets anders kunnen dan proberen de consequenties van deze overschrijdingen bij de Staat neer te leggen”.
En dan zijn er vanaf 2030 (áls de reactor dan in bedrijf komt) de jaarlijkse exploitatietekorten nog. Die kans daarop is groot omdat de markt zo veranderd is dat de belangrijkste isotopen op een andere manier veel goedkoper geproduceerd gaan worden.
Nog steeds geen gelopen race
Maar er komen nog wat grote problemen aan voor de Pallasreactor: Natuurlijk moeten de vergunningen nog onherroepelijk worden. Er zijn diverse organisaties en personen (waaronder Laka) die in beroep zijn gegaan tegen de vergunning van Pallas.
Verder is er toestemming van Europese Commissie nodig die de financieringsstructuur zal testen aan de staatssteuntoets. Alhoewel daar niet heel veel kan worden verwacht want in 2013 oordeelde de EC over de initiële €80 miljoen steun dat "die steun de realisering van het project dichterbij bracht". Dat doen de Prinsjesdagmiljarden dan ook...
Daarmee hangt nu alleen wel de Europese staatssteunklacht van concurrent SHINE samen. Volgens SHINE is de royale steun van de overheid onwettig: “het is oneerlijk, het verstoort de markt en het houdt innovatie tegen. De overheid stimuleert doorgaan met een oude techniek, terwijl er betere technieken voorhanden zijn”.