“It’s now official: First plasma in December 2025” Juicht de wekelijkse nieuwsbrief van ITER. Ja, zo kun je dat ook brengen. Voor hetzelfde geld (heel veel geld) kun je zeggen dat er opnieuw een vertraging is opgetreden van maar liefst 5 jaar! Want de laatste planning voor ingebruikname (‘first plasma’) van de ITER was november 2020. Deze december 2025 word genoemd in de ‘upgrated integrated schedule’, het nieuwe schema, dus, voor ITER, waar twee jaar over onderhandeld is.
Toch is het wel een klein succesje voor de ITER Council, vooral het feit dat er zowiezo een akkoord is met alle deelnemende landen en organisaties: China, EU, India, Japan, Korea, Rusland en VS. Want dat heeft er lang somber voor ITER uitgezien.
Er is veel wrevel over steeds opnieuw verhoogde kostenramingen. In het persbericht dat nu uitgebracht is, wordt geen woord besteed aan de kosten, geen enkel bedrag wordt genoemd. Het is ook al een hele poos geleden dat er officiële cijfers over de kosten gepubliceerd zijn.
Vorig jaar hebben we wat op een rijtje gezet, toen de Directeur-Generaal Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie, beweerde dat ITER de kern van Europese lange termijn energiebeleid was. In 1992, toen de contracten voor ITER werden getekend zou de reactor naar verwachting 5 á 6 miljard dollar kosten. In 2005, als eindelijk besloten is dat ITER gebouwd gaat worden in Cadarache, Zuid-Frankrijk waren de verwachte kosten al opgelopen tot $ 11 miljard. Laatst gepubliceerde schattingen, uit mei 2014, hebben het over 20 miljard dollar. Eind jaren ‘80 betaalde Nederland al zo’n 30 miljoen gulden (13,5 miljoen euro) per jaar aan fusie-onderzoek.
Hetzelfde patroon is zichtbaar met de verwachting wanneer de reactor in gebruik genomen gaat worden: over tien jaar namelijk! Dat was al zo in 2005, toen 2015 genoemd werd en nu, 10 jaar later is het nog steeds over 10 jaar. De analogie met de al minstens 60 jaar geuite belofte dat kernfusie over ‘enkele decennia’ onuitputtelijke energie gaat leveren is duidelijk.
Ook de politieke strijd voor ondersteuning in de deelnemende landen is nog lang niet gestreden met dit besluit: "Although all of the Members have certain constraints due to their respective political and administrative processes at home," volgens de voorzitter van de ITER-Raad, "I have no doubt about the commitment of all of us here today for the success of the project”. Dat mag zo zijn, maar de weerstand tegen de almaar duurder wordende ITER neemt toe, vooral binnen de EU en de VS.
En let wel: ITER is er alleen om te demonstreren dat kernfusie mogelijk is, dus niet om elektriciteit op te wekken. Ná ITER moet er (in Japan) een demonstratiefusiereactor (de DEMO) gebouwd worden. Dáarna, als het ooit zover komt, commerciële fusiereactoren.
En wanneer moet dat dan gaan gebeuren? Volgens Vincent Massaut, adjunct-directeur van het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol, zouden we tussen 2080 en 2090 voor onze elektriciteitsproductie kunnen gebruik maken van de eerste commerciële kernfusiereactor.