Als het aan de Australische overheid ligt wordt een reactor die ook medische isotopen produceert blijvend gesubsidieerd. Dit is in strijd met het internationale ‘full cost recovery’ verdrag dat Australië en nog tien andere landen, waaronder Nederland, in december 2014 hebben ondertekent. Dat verdrag moet de leveringszekerheid van medische isotopen op de lange duur zeker stellen. Deze Australische aankondiging maakt duidelijk dat er zonder subsidies geen business case is voor de productie van medische isotopen met een reactor. De directeur van de geplande Pallasreactor liet eerder duidelijk weten dat er alleen een business case voor Pallas is als wereldwijd de productie van medische isotopen nergens meer gesubsidieerd wordt.
De Australische overheid heeft het National Infrastructure Research Roadmap gepubliceerd. Hierin staat een lijst met faciliteiten waaronder de Opal-reactor in Sydney ‘that will require ongoing investment’. De in 2006 opgestarte reactor zal naar verwachting vanaf eind 2017 genoeg molybdeen produceren voor 25% van de wereldwijde vraag. Molybdeen is de grondstof voor de belangrijkste medische isotoop technetium-99.
Maar Australië was in december 2014 één van de ondertekenaars van de Joint Declaration on the security of supply of medical radioisotopes. Om op de lange duur “security of supply” te garanderen roepen daarmee 11 landen op over te gaan tot het principe van Full Cost Recovery: de productie van medische isotopen moet niet langer gesubsidieerd worden, bijvoorbeeld bij de bouw van reactoren. Subsidiëring van de medische isotopenproductie was de belangrijkste reden voor de problemen met de leveringszekerheid in 2009-2011. Wereldwijd zorgden een paar haperende stokoude gesubsidieerde productiereactoren, die ver onder de kostprijs produceerden, voor ontoereikende productie capaciteit. België, ook een belangrijke producent, ondertekende de Joint Declaration niet, en is van plan om de nieuwe Myrrha reactor te subsidiëren.
Nederland heeft die verklaring wel ondertekent en beloofde dus ook dat er geen subsidie naar Pallas gaat. Tenminste niet meer dan de 80 miljoen die Rijk en Provincie betalen voor Fase 1: de ontwikkeling van de reactor, het vergunningstraject en het zoeken van financiers. Pallas-directeur Van der Lugt zei het op een bijeenkomst in oktober 2015 onomwonden: er is geen business case voor Pallas als er wereldwijd geen einde komt aan alle mogelijke subsidies op reactoren.
Zo’n wereldwijde ‘full cost recovery’ lijkt met de beslissing van de Australische overheid (er komt nog een inspraak ronde, maar dat zal naar verwachting weinig veranderen) een stuk verder weg. En daarmee de komst van Pallas, die toch al onzeker is door allerlei verschuivingen in de markt en productiemethoden van medische isotopen.
Niet vergeten overigens dat Nederland in december 2014 (zo ongeveer gelijktijdig met het ondertekenen van het full costs recovery verdrag), 200 miljoen gevraagd heeft van een fonds van de Europese Commissie voor ‘moeilijk financierbare projecten”. En ook niet vergeten dat Economische Zaken 82 miljoen euro beschikbaar stelde om de HFR nog tien jaar in bedrijf te houden. Feitelijk ook een subsidie voor de productie van medische isotopen. Niet-geoorloofde staatssteun vonden wij dan ook, maar Laka werd niet-ontvankelijk verklaard in een procedure die we bij 'Europa' daartegen hadden aangespannen: we hadden geen commercieel belang bij de steun.
Laka komt binnenkort met een nieuw rapport over de markt van medische isotopen en de vooruitzichten voor Pallas.