Vrijdag presenteerde het Rijk samen met de provincie Zeeland een voorstel hoe drinkwaterbedrijf Evides af te splitsen van PZEM. PZEM bezit naast aandelen Evides namelijk ook 70% van kerncentrale Borssele en lijdt daar al jaren verlies op. PZEM kan dat verlies dekken met dividend van Evides maar daardoor krijgen Zeeuwse regionale overheden, op hun beurt aandeelhouders van PZEM, nooit het miljoenen-dividend van Evides overgemaakt. Het voorstel is nu dat er een nieuwe Zeeuwse BV wordt opgericht, "GBE Aqua", die bij de bank € 367 miljoen euro leent om daarmee de Evides aandelen van PZEM te kopen. De aandeelhouders van GBE Aqua krijgen dan maximaal €7 miljoen dividend per jaar. Met de rest van de opbrengsten van Evides en PZEM lost GBE de banklening voor Evides af.
Deze constructie staat of valt met de ontwikkeling van de elektriciteitsprijs. Als die niet stijgt, kan PZEM geen dividend aan GBE uitkeren, lost GBE Aqua de lening niet af en houdt Zeeland het nakijken. In dat scenario is het sluiten van de kerncentrale in 2023 gewoonweg goedkoper.
Met het voorstel, wat vergezeld gaat van een gift van €10 miljoen aan Zeeland, is het steunpakket aan Zeeland afgerond. Het Rijk past er dus maar mooi voor Zeeland van de kerncentrale te verlossen.

Juist de gift van 10 miljoen werd in de gezamenlijke persbericht van Provincie en Binnenlandse Zaken benadrukt: Extra bijdrage van 10 miljoen euro van het Rijk voor Zeelad. Hiermee kan Zeeland Evides ontvlechten van PZEM, waarmee er veel geld vrij komt voor Zeeuwse overheden. Dat "vele geld" is alleen een sigaar uit eigen doos. Want als de lening voor de aankoop van Evides niet wordt afbetaald, zitten Zeeuwse overheden in 2033 met een schuld van € 279 miljoen, terwijl ze tot die tijd maar € 70 aan dividend ontvingen.

Zo zit dat:

• Op dit moment zitten de Zeeuwse aandelen van Evides en EPZ in PZEM, en verdwijnt de winst van Evides in de tekorten van EPZ, wat maakt dat PZEM geen dividend uitkeert.
• In het voorstel gaan de dividenden van Evides en PZEM naar GBE Aqua, dat een jaarlijks 'doeldividend' van 7 miljoen aan de Zeeuwse overhedens uitkeert. Met de rest van de dividenden lost GBE Aqua de lening voor de Evides-aandelen af. Als GBE Aqua geen dividend van PZEM krijgt, dan wordt in 2033, het jaar dat kerncentrale Borssele sluit, de Evides-lening niet afgelost, en blijven de Zeeuwse overheden zitten met een bankschuld van € 279 miljoen zitten. En het is maar afwachten hoe hoog de rente dan is:

De weergegeven PoD neemt niet in ogenschouw dat in het PZEM Scenario Laag op jaareinde 2033 het restant van de Lening, o.b.v. onze analyses naar verwachting EUR 279m, zal moeten worden afgelost of geherfinancierd, en de daaraan verbonden risico’s. (Uit Deloitte's Indicatieve Kredietbeoordelingsanalyse)

Alles staat of valt nog steeds met de ontwikkeling van de elektriciteitsprijzen. Twee jaar geleden betoogde de directeur van PZEM nog dat ze in 2021 winst zouden gaan maken met stroom van de kerncentrale. PWC schrijft dat dit nu wordt 'geprojecteerd' in 2027:

Door de geprojecteerde lage elektriciteitsprijzen en de relatief vaste contractuele verplichtingen in met name de contracten met [Kerncentrale exploitant] EPZ daalt de geprojecteerde liquiditeit tot 2025 in de situatie waar Evides deel uitmaakt van PZEM, en tot 2027 zonder Evides, om vervolgens weer te stijgen.

Alhoewel PWC en Deloitte in de openbare documenten in het midden laten wat de scenario's 'mid' en 'hoog risico' precies inhouden, lijken de geprojecteerde elektriciteitsprijzen van PZEM te komen. Er is geen onderbouwing waarom PZEM nu meent vanaf 2025-27 te zullen verdienen aan de stroom van de kerncentrale. Als het 'PZEM Scenario Hoog' niet uitkomt dan zitten Zeeuwse overheden in 2033, het jaar dat kerncentrale Borssele sluit, niet alleen met een torenhoge schuld. In de tussentijd verdampt in het 'Hoog risico'-scenario ook zo'n € 900 miljoen euro - de verkoopopbrengsten van Evides, Enduris en Delta - uit PZEM:

Liquiditeitspositie PZEM ontvlechtingsscenario, in €mln - uit Managementsamenvatting onderzoek ontvlechting Evides

Het is daarom verstandig om opnieuw te kijken naar vervroegde sluiting van kerncentrale Borssele. Waar het openhouden van de kerncentrale tot 2033 kan leiden tot een kostenpost van € 279 + € 900 miljoen werd in 2016 geschat dat sluiting in 2023 slechts €400 á 700 miljoen kon kosten:

De totale extra kosten ten gevolge van een geplande vervroegde sluiting bij [vervroegde uit bedrijf name en ontmanteling in 2023] ten opzichte van een reguliere sluiting in 2033, inclusief het tekort in de opbouw van het fonds voor de ontmanteling, worden door EPZ geschat op € 400 tot € 700 mln.

Hoe zit het nu met die € 10 miljoen waar de provincie en Knops van BZK het over hadden? De Tweede Kamer moet er nog wel akkoord mee gaan in de Voorjaarsnota. Maar het zou een garantstelling moeten zijn waarmee de rente op de lening van GBE Aqua om Evides te kopen kan worden gedrukt:

Het Rijk gaat ervan uit dat de provincie de [EUR 10 miljoen] daadwerkelijk gebruikt voor het ophogen van het weerstandsvermogen ten behoeve van de garantie op de lening voor de aankoop van Evides, maar zal de incidentele bijdrage niet terugvorderen als dit bedrag niet of niet volledig voor dit doel wordt aangewend, of als in de toekomst de 10 miljoen euro niet meer of niet meer volledig nodig is voor de garantie op de lening die de tussenholding aangaat voor de aankoop van Evides.

Oftewel: Die bijdrage is ook te gebruiken als eerste aanzet om de sluiting van de kerncentrale mee te financieren.