De situatie in en rond het kerncentralecomplex Zaporisjia wordt steeds onduidelijker, maar ook dreigender. Het complex werd vorig jaar door Rusland bezet en staat volledig onder Russische controle. Afgelopen week liet volgens bronnen het hoofd van de Oekraïnse militaire inlichtingendienst weten dat Rusland de kerncentrales en de opslagbassins voor splijtstof helemaal ondermijnd heeft en er toestemming is gegeven om op een gunstig moment de kerncentrale of/en het opslagbassin op te blazen en er een ‘false flag’ operatie van te maken: het laten lijken alsof Oekraïne het gedaan heeft. Het is niet dat we dat nu pas weten: het wordt al heel lang gezegd: kerncentrales zijn als voorgeïnstalleerde bommen; een geschenk voor terroristen en terroristische staten: een strategisch doel. Ook wij schreven er al vaker over.

De IAEA heeft 5 concrete uitgangspunten vastgesteld om de veiligheid en beveiliging van Zaporisjia (ZNPP) te garanderen “to avoid the danger of a catastrophic incident”.
1. Er mag geen enkele aanval van of tegen de kerncentrale plaatsvinden, in het bijzonder niet gericht tegen de reactoren, de opslag van verbruikte splijtstof, andere kritieke infrastructuur of het personeel;
2. De ZNPP mag niet worden gebruikt als opslagplaats of basis voor zware wapens (d.w.z. meervoudige raketwerpers, artilleriesystemen en munitie, en tanks) of militair personeel dat kan worden gebruikt voor een aanval vanuit de centrale;
3. De externe stroomvoorziening van de centrale mag niet in gevaar worden gebracht. Daartoe moet alles in het werk worden gesteld om ervoor te zorgen dat stroom van buiten de locatie te allen tijde beschikbaar en veilig blijft;
4. Alle structuren, systemen en componenten die essentieel zijn voor de veilige werking van de ZNPP moeten worden beschermd tegen aanvallen of sabotage;
5. Er mag geen actie worden ondernomen die deze principes ondermijnt.

Van de IAEA met haar tweeledige-taak (toezien dat civiel kernenergie niet gebruikt wordt voor militaire doeleinden – dat is: bij landen die officieel niet beschikken over kernwapens – en als tweede taak – vaak op gespannen voet met de eerste – de promotie van kernenergie) kan niet verwacht worden dat ze een meer principiële analyse maken van kerncentrales in conflictgebieden. En wat is een conflictgebied? Door de klimaatcrisis zal de politieke instabiliteit toenemen en zullen steeds meer conflictgebieden ontstaan.

De reactoren in Zaporisjia zijn in cold shutdown, dat betekent dat ze veel minder warmte produceren en dus veel minder koelwater nodig hebben. Maar de enorme pompen hebben nog steeds een betrouwbare elektriciteitsvoorziening nodig. Ook is er elektriciteit en water nodig om de splijtstofbasins te koelen. Volgens een bericht aan het IAEA staan de splijtstofelementen dichter bij elkaar in de basins om er meer in op te kunnen slaan (zgn. compact-opslag). Dat houdt in dat er meer warmte gegenereerd wordt en dus de koeling en elektriciteit belangrijk is. De dieselgeneratoren die het overnemen als er geen stroom meer is van buiten het terrein (off-site power) hebben ook water nodig om te koelen.

Het opblazen van de Kachovkadam is – behalve een oorlogsmisdaad en een ramp op zo veel manieren – niet direct een gevaar voor het functioneren van Zaporisjia, maar kan op termijn zeker wel problemen veroorzaken.