Vorig jaar diende Laka een Woo-verzoek in over COVRA's kostenschatting voor een radioactief afval eindberging. Op grond van die Woo werden toen twee documenten openbaar gemaakt: een excelsheet en een kostenreview. Maar naar nu blijkt, houdt COVRA een rapport van een accountant over die kostenschatting geheim. Volgens de Woo had dat rapport ook openbaar moeten worden gemaakt. Ook blijkt dat COVRA, alhoewel ze daar wel €5 miljoen subsidie voor kreeg, nooit een onderzoek naar eindberging in klei heeft afgerond, en dat op de achtergrond wordt gedacht aan een eindberging onder de zeebodem.
Begin 2023 oordeelde de Raad van State, dat de COVRA onder de Wet Open Overheid valt. Omdat de COVRA alleen geen bestuursorgaan is, moet ze ieder Woo-verzoek, samen met de gevraagde documenten, doorsturen naar de ministers van Financiën en IenW, die op verzoek kunnen beslissen.
Dat klinkt alsof het goed is geregeld, behalve dan wanneer de COVRA ge-woo'de stukken niet doorstuurt. Dan staan IenW en Financiën, en de verzoeker, namelijk met lege handen. Want COVRA is nergens verplicht om documenten door te sturen, terwijl de ministers wel verplicht zijn die documenten openbaar te maken. Dus wanneer openbaarmaking niet goed uitkomt voor de COVRA (of, als je cynisch bent, voor de ministers), dan kan niemand COVRA dwingen de verzochte documenten door te sturen ter publicatie.
Onlangs (na zes jaar!) publiceerde de COVRA een evaluatie uit 2018 van het toen afgeronde eindbergingsonderzoeksprogramma 'OPERA' - Laka is altijd zeer verbolgen geweest dat er nooit inspraak is geweest rondom de opzet van het vervolgonderzoeksprogramma. In die evaluatie staat over de kostenschatting van de eindberging (sheet 22):
De berekening van de kostenschatting voor de eindbergingsfaciliteit zijn uitgevoerd door COVRA – de kostenschatting kan effect hebben op de huidige bedrijfsvoering van OPERA
- COVRA heeft de verantwoordelijkheid om periodiek de kosten voor eindberging in te schatten, omdat eindeberging gefinancierd moet worden uit de afvalkosten die COVRA vraagt
- Hierin ligt een ogenschijnlijke belangenverstrengeling, daarom is de berekening extern dubbel gecontroleerd – door een accountant en een gecertificeerd bedrijf voor de technische aspecten
De berekening van COVRA en de controle hiervan door BouwQ zijn na het verzoek van Laka door IenW en Financiën openbaar gemaakt. De genoemde accountancy-controle niet. Dit is, zoals ook al in de evaluatie wordt opgemerkt, des te prangender, omdat de eindberging moet worden betaald uit de opbrengsten van kernafvalopslag. De schatting van wat eindberging zal kosten, is dus van invloed op de kernafvaltarieven die COVRA in rekening brengt bij, bijvoorbeeld, kerncentrale Borssele. Toezichthouder ANVS heeft onlangs nog een kader vastgesteld voor toezicht op die tarieven, en gaf daarbij juist aan dat ze de kostenschatting voor eindberging als vaststaand beschouwt. Dan zal de ANVS het accountantsrapport ook nooit hebben gezien.
In die nu pas gepubliceerde evaluatie staan nog wel meer opmerkelijke zaken. Zo had OPERA als eindresultaat een safety case voor eindberging in klei. Maar het was altijd de bedoeling geweest dat er ook één voor de eindberging in zout zou worden opgeleverd. Daar had het toenmalige ministerie van VROM ook voor betaald. Maar het ministerie stuurde niet actief, en de COVRA zelf wel, dus is gaandeweg "zout" van de radar verdwenen. Waarom? Joost mag het weten, en niemand die er verder uitleg over gaf. Ook de kostenschatting van €2,05 miljard (2017) is dus voor klei. En voor zout? Weet u het? Oh, en: "Het is opvallend dat de zeebodem niet expliciet is meegenomen in de safety case, terwijl dit wel past binnen de rationale". Los van alle mogelijke bezwaren, zijn wij nu zulke kniesoren als wij aannemen dat onder de zee ook vast wel een factortje zoveel duurder zal zijn? Vraag je je af wat die accountant daarvan vond... En dat alles voor een organisatie die op het punt staat €350 miljoen overgemaakt te krijgen voor de sloop van kerncentrale Dodewaard.
De Staatssecretaris van IenW komt in het najaar met een reactie.