Was u ook altijd verbaasd dat tijdens Kamerdebatten de 'onafhankelijke' toezichthouder ANVS altijd pal naast de minister zat? Dan was u daarin niet alleen. Naar aanleiding van de eerste wettelijke evaluatie van de ANVS, die vorige week naar de Kamer is gestuurd, heeft Van Veldhoven, de Minister voor Milieu en Wonen, de Kamer gemeld dat ze de 'beleidsvoorbereiding ten aanzien van nucleaire veiligheid en stralingsbescherming, [gaat] beleggen bij het ministerie'. De ANVS kan dan haar rol als toezichthouder en vergunningverlener beter profileren en versterken, aldus van Veldhoven. Naast de minister zitten dan in vervolg ambtenaren van haar eigen departement.

Vorig jaar vond de eerste wettelijke evaluatie van 'het zbo' Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) plaats. Deze evaluatie is verplicht op grond van de Kaderwet Zelfstandige Bestuursorganen (zbo’s) en wordt, na afloop, aan de Tweede Kamer gestuurd.

Wij hebben er weinig verstand van, maar de ANVS noemt de evaluatie zelf in ieder geval positief. Dat is fijn. Wat ook fijn is, is de opstellers van de evaluatie een aantal punten herkennen die Laka ook lastig vind. Zo is de toezichthouder ANVS op papier onafhankelijk, maar zit de voorzitter wel naast de minister tijdens Commissievergaderingen in de Kamer. Ter vergelijking; Minister Hoekstra van Financiën (CDA) had vorig jaar nog knap lastig nadat bleek dat zijn ambtenaren meeschreven aan een brief 'van de DNB' aan hemzelf.

Naast dat er over de ANVS hierdoor een soort van rol-onduidelijkheid bestaat, wijzen de opstellers op iets anders. Doordat het kabinet alles 'nucleair' in principe bij de ANVS stalt, ontstaat er een soort van ont-politisering van nucleaire vraagstukken. Vragen over afvoer verarmd uranium via Amsterdam naar Rusland? De ANVS adviseert de minister. Uitstel plannen voor eindberging radioactief afval tot 2130? De ANVS stelt namens de minister een nationaal programma op. Zorgen over scheurtjes in Doel en Tihange? De ANVS gaat meekijken met inspecties van de Belgen. Terwijl dit soort vragen vaak een bredere afweging vragen dan alleen 'nucleaire veiligheid', waarover de ANVS de kennis in huis heeft. Uit de evaluatie:

Waar het logisch lijkt dat de ANVS – samen met het kerndepartement - een belangrijke rol speelt bij de internationale voorbereiding van beleid op het gebied van nucleaire veiligheid en stralingsbescherming, is dat veel minder vanzelfsprekend bij onderwerpen waar nationaal meerdere departementen bij betrokken zijn en waar interdepartementale afstemming moet komen over verantwoordelijkheden ten aanzien van financiële middelen. Te noemen zijn bijvoorbeeld de eindberging van radioactief afval, financiële zekerheidstelling voor de kosten van de buitengebruikstelling en ontmanteling van kernreactoren, cybersecurity, deelname in internationale werkgroepen, de beleidsontwikkeling voor Geothermie, de toegenomen belangstelling voor het gebruik van medische isotopen en de aansturing van de kennis- en onderzoeksgelden.

De ANVS reageert op de evaluatie door te waarschuwen voor het knippen in haar deskundigheid. Dat zou kunnen leiden tot 'fragmentatie en ondoelmatigheid'. Daarmee gaat 'het ZBO' er aan voorbij dat belangrijke vragen over nucleair juist niet gaan over de precieze dikte van het reactorvat of de exacte route van het transport, maar over wie het moet betalen, en welk risico we als maatschappij willen accepteren. Dat zijn vragen die niet bij een apolitieke toezichthouder thuishoren, maar bij het kabinet.