Ruim een jaar na het indienen is dinsdag 19 maart de rechtszaak over de vraag of de Minister van Buitenlandse Zaken mag weigeren stukken over de Gemengde Commissie van het Verdrag van Almelo openbaar te maken. In de Gemengde Commissie oefenen Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk sinds 1971 toezicht uit op uraniumverrijker Urenco. Ondanks de risico's van Urenco technologie legt de Commissie nooit publieke verantwoording af. Laka wil met haar Wob-verzoek meer inzicht in de rol die met name Nederland speelt bij, onder andere, Urenco's uraniumverrijking voor het Amerikaanse kernwapenprogramma.
Voorjaar 2017 berichtte het Duitse journaal dat de Nederlands-Brits-Duitse uraniumverrrijker Urenco een contract heeft getekend voor de levering van uranium aan het Amerikaanse TVA. Volgens het bericht zouden TVA-kerncentrales met Urenco-uranium Tritium produceren wat kan worden gebruikt in het Amerikaanse kernwapenprogramma.
Op grond van het Verdrag van Almelo staat Urenco onder toezicht van de Gemengde Commissie, met daarin Nederland, Groot Brittannië en Duitsland, vertegenwoordigd. Na de Duitse berichtgeving over Urenco's contract met TVA verzocht Laka daarom met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken documenten over deze commissie op. Nadat het Wob-verzoek tweemaal werd afgewezen, stapte Laka naar de rechter.
De aanleiding dat Laka om openbaarmaking van stukken vraagt, is dat het er op lijkt dat de Gemengde Commissie (Joint Committee), met daarin dus ook Nederland, Urenco geen beperkingen oplegt voor de verkoop van uranium aan kerncentrales waar grondstoffen voor kernwapens worden gemaakt. Een rapport van de Government Accountability Office (GAO, de Amerikaanse Rekenkamer) meldt in 2014 namelijk dat de Joint Committee daarover in 2005 had vergaderd:
According to URENCO’s legal memorandum, it was further discussed that URENCO LES’s LEU will be used by TVA principally to produce electricity and that, if used in TVA’s tritium producing reactor, the resulting tritium produced in that reactor is a by-product material and not a special nuclear material. According to senior URENCO officials, the Joint Committee further discussed the fact that TVA would primarily use URENCO LES’s LEU for the purpose of producing commercial power. According to company officials, the Joint Committee did not place restrictions on the URENCO LES’s contract with TVA and did not distinguish between TVA’s reactors that produce tritium and those that do not.
Anders dan de Gemengde Commissie, zitten de Amerikanen wèl in hun maag met de inzet van Urenco-uranium in hun kernwapenprogramma. Volgens de Amerikaanse regering is tritiumproductie voor kernwapens militair van aard. De VS hebben sinds de sluiting in 2013 van uraniumverrijker Paducah zelf alleen geen militaire verrijkingscapaciteit meer en werden voor hun kernwapen-tritium daarmee in 2013 afhankelijk van Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.
Antwoorden op Kamervragen van Van Tongeren (GroenLinks) over de berichtgeving leidden niet tot veel meer duidelijkheid. Daarom wil Laka met een Wob-verzoek meer inzicht in het reilen en zeilen van de Gemengde Commissie, en de rol die Nederland daarin speelt.
Behalve haar rol bij het toestaan van levering van Uranium aan TVA, heeft de Gemengde Commissie, waarin elk lid - dus ook Nederland - een veto-stem heeft, toezicht gehouden op veel explosieve dossiers; onder andere de diefstal van Urenco-verrijkingstechnologie door Khan -waardoor Pakistan, Iran en Noord Korea uiteindelijk atoombommen konden maken, verrijking van, door Zuid-Afrika gestolen, Namibisch uranium, levering van uranium aan een Braziliaanse militaire dictatuur, aan Taiwan, en, minstens zo controversieel, aan de Verenigde Arabische Emiraten. En dit, de meeste al meer dan dertig jaar oud, zijn alleen nog maar de dossiers die we wèl kennen.
Laka is benieuwd of de rechter het ministerie van Buitenlandse Zaken volgt in haar intentie om in geen enkel dossier publieke verantwoording af te leggen.
De gang naar de rechter wordt onder andere gesteund door het Tribunaal voor de Vrede.
Dinsdag 19 maart, 10:30 uur, Rechtbank Amsterdam, Parnassusweg 220