Eigenlijk is, volgens de eigenaar, ontmanteling van kerncentrale Dodewaard een makkie en daarom is er helemaal niet zo veel geld voor nodig als de overheid eist. Maar die zegt dat ervaring uit het buitenland leert dat ontmanteling echt nog wel dingetje is. Dit is, in het kort en gepopulariseerd, de botsing tussen kerncentrale eigenaar GKN en de overheid over wat de ontmanteling van de in 1997 gesloten kerncentrale in Dodewaard moet kosten, gisteren, bij de Raad van State. En de essentie: Wáárom de eigenaar van Dodewaard denkt dat het veel goedkoper kan dan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stelt, werd ook duidelijk: ze hééft nu eenmaal niet meer geld en dus heeft het ook geen zin om het duurder te begroten.
Gisteren, maandag 18 januari, was bij de Afdeling Bestuursrechtspraak bij de Raad van State het beroep van de eigenaar van kerncentrale Dodewaard, GKN, tegen de afwijzing van minister van Infrastructuur en Waterstaat van de financiële zekerheidstelling voor de ontmanteling van de in 1997 gesloten kerncentrale.
Jarenlange geruzie
De Gemeenschappelijke Kerncentrale Nederland (GKN) heeft voor de tweede keer een onvoldoende aanvraag voor een goedkeuring van de financiële zekerheidstelling ingediend. In 2016 was de eerste aanvraag al door de Raad van State naar de prullenbak verwezen. Na die rechtszaak was de Staat in 2017 een civiele procedure begonnen om helder te krijgen of de aandeelhouders (allemaal (kern-)energiebedrijven) aansprakelijk zijn voor de kosten van de sloop van Dodewaard. GKN is via de vennootschap NEA (Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor) in handen van Engie, EPZ, Nuon en Uniper. Hierna is het lang stil gebleven op het dossier. Alleen in de door Laka opgeduikelde 'formatiepapers' van april 2017 stond nog wel dat het Rijk voor maar liefst €200 miljoen het schip in zou kunnen gaan voor de sloop van Dodewaard, maar dat zou worden geprobeerd om "via onderhandeling te sturen op beperking van de tegenvaller".
Afgelopen juli diende Laka maar eens een handhavingsverzoek in: het 'gedoe' loopt tenslotte vanaf 2007(!) en een keer is het genoeg. Het ministerie wilde er niet aan, want GKN had een nieuw voorstel ingediend en dat was nog onder de rechter. Die procedure is afgerond als Raad van State uitspraak doet. Maar GKN kondigde daar al aan later dit jaar een nieuw voorstel voor financiële zekerheidstelling in te dienen. Dat was wat Laka in december al verwachtte (“op die manier kunnen we tot de ontmanteling in 2045 doorgaan”). Laka heeft ondertussen formeel bezwaar gemaakt tegen de beslissing van het ministerie om niet te handhaven.
Terug naar de zitting in de statige Gotische zaal van de Raad van State, waar, naast de drie rechters, een handjevol advocaten en ambtenaren, een enkele GKN-medewerker (er zijn er nog maar een paar in dienst) en enkele belangstellenden en zich naar toe hadden begeven. Het duurde even voor dat de details behandeld waren, maar het laatste half uur was vuurwerk; de reden dat Dodewaard in beroep ging tegen de beslissing om de financiële zekerheidstelling af te wijzen, als we de details even vergeten, is gebaseerd op twee zaken die elkaar versterken:
'Ontmanteling is piece of cake'
GKN zegt: De sloop van kerncentrale Dodewaard is geen ‘rocket science’ zoals iedereen, en ook de Nederlandse overheid, lijkt te denken. Dat slopen kan gebeuren door een aannemer en uitzendbureau's met weinig gespecialiseerde arbeidskrachten. Daarom zijn uurlonen (één van de grote twistpunten) veel minder hoog dan IenW stelt aan de hand van een rapport over de Duitse ontmantelingservaring. Waarom die uurlonen daar zo hoog zijn, en of dat aan verschil in wet- en regelgeving ligt, kon GKN niet zeggen: ‘geen idee’. De advocaat van de staatssecretaris zegt dat dat onwaarschijnlijk is, omdat wet- en regelgeving voornamelijk Europees is, en stelt dat de onderbouwing door GKN voor die veel lagere uurlonen onvoldoende is. GKN, op haar beurt, heeft weinig op met ervaring bij andere projecten en stelt dat Dodewaard uniek is en dat GKN dat nou eenmaal het beste weet. Hetzelfde geldt voor ander twistpunt: de onzekerheidsmarge. IenW vindt die bij GKN echt te laag: 16,1% terwijl er een range is van -15 tot +30%. Het hoeft, volgens de minister, niet precies 30% te zijn, maar de onderbouwing voor de magere 16% ontbreekt. Na wat geharrewar blijkt uiteindelijk dat die 16,1% precies het bedrag is dat GKN voor de sloop in kas heeft.
'Er is nu eenmaal niet meer geld'
Het blijkt dat de berekening van GKN over wat ontmanteling en de opslag van het radioactief afval gaat kosten, gebaseerd is op het bedrag wat ze er voor beschikbaar heeft. Letterlijk: 'Dit zit er in de pot', meer is er niet en komt er ook niet, want de kerncentrale is al in 1997 gesloten ‘en we kunnen onze elektriciteitsprijzen dus niet aanpassen’. Als het ministerie vindt dat dat onvoldoende is, zo stelt GKN op een vraag hoe het dan verder gaat als ze in het ongelijk wordt gesteld, heeft het pech. Dan dient GKN later dit jaar een nieuw, derde voorstel voor financiële zekerheidstelling in, maar dat zal niet wezenlijk anders zijn: “Het is onmogelijk om aan het toetsingskader te voldoen als dat zo blijft”. En hoe IenW dat dan ziet is de volgende vraag: als er niet meer geld is, hoe moet dat dan? ‘Dat is nu niet aan de orde, aan de orde is dat ze moeten voldoen aan de Kernenergiewet: GKN dient te beschikken over een goedgekeurde financiële zekerheidstelling voor de ontmanteling van de kerncentrale.’
En dan nog, zo de advocaat, ‘zijn er achterliggende bedrijven die gebonden zijn aan betaling, vennootschappen en aandeelhouders. Er is meer geld!’ Doelend op de aandeelhouders (zie boven) verenigd in de NEA.
Civiele procedure
Een andere procedure is de rechtszaak van de minister over de verantwoordelijkheid van die ‘achterliggende bedrijven’. Die civiele procedure gaat heel langzaam; er is alleen meegedeeld dat de voorlopige getuigenverhoren zijn afgerond. Opmerkelijk is nog wel dat afgelopen juli de staatssecretaris meedeelde: “[D]eze procedure wordt tijdelijk aangehouden omdat de aandeelhouders van de kerncentrale Dodewaard hebben aangegeven opnieuw te willen onderhandelen. De Staat is aan het verkennen of deze onderhandelingen zinvol zijn”. Het is onduidelijk hoe het hier nu mee staat.
Ondertussen hebben D66, SP en GroenLinks Kamervragen gesteld over hoe het er met de verschillende procedures en met de dwangsom voor staat.