Medio 2020 heeft de eigenaar van kerncentrale Borssele (EPZ) de Staatssecretaris van IenW toestemming gevraagd om meer containers met kernafval uit Frankrijk terug te mogen nemen, maar met per container een lagere “potentiële stralingsbelasting”. Uit een Wob-verzoek van Laka hierover blijkt dat het hierbij ging om maar liefst 1764 vaten meer radioactief afval. En dat was dus geen kernafval wat vrijkwam bij het opwerken van splijtstof van kerncentrale Borssele. Alleen lieten het Franse Orano en EPZ, de uitbater van Borssele, in het midden waar die 1764 vaten kernafval die in de COVRA zouden moeten worden geborgen, dan wel vandaan komen. Mogelijk uit Duitsland, maar het kernafval kan ook uit een onbekend ander, derde, land komen. Hoe het ook zij, uit vertrouwelijke bron weten we dat de kernafval-uitruil 'CREATES' deze keer niet doorgaat. De Kamer is hier nog niet over geïnformeerd.
Om met het niet doorgaan van CREATES (geen idee waar die afkorting voor staat) te beginnen: Hemel en aarde hebben EPZ, aandeelhouder RWE en Orano bewogen: De Nederlandse ambassade in Parijs (56), de Franse ambassade in Nederland, toen de Staatssecretaris niet snel genoeg reageerde, een brief vanuit het Duitse Essen aan VVD-minister Harbers (52), Wat was de haast:
However as was previously mentioned both to your Department and to EPZ, other stakeholders involved in the planned substitution have informed us that the constraints of their own calendar cannot allow them to wait much longer for an answer from the Dutch authorities.
After a date of late October 2021 was communicated to your predecessor, Orano’s Board of Directors, after further consultations with these stakeholders, extended this deadline to late March 2022.
Unfortunately, no further extension is possible. In the absence of a clear political commitment from the Government of the Kingdom of Netherlands by that date — such as a letter to the French authorities stating the Government's intention or the choice of a domestic process allowing for a quick decision — Orano will have no choice but to have recourse to another solution, which would not involve the Netherlands. (38)
Die "stakeholder" waar Philippe Knoche, CEO van Orano over schrijft, 'geeft er de voorkeur aan [....] hoogactief afval te ontvangen dat voldoet aan de normen van zijn eigen installaties' (36).
Kennelijk hadden Orano c.s. niet door dat IenW in november vorig jaar al haar inzet had afgeschaald. in plaats van de staatssecretaris, werd een ambtenaar naar een overleg gestuurd en de nieuwe staatssecretaris Heijnen (CDA) moest zich nog inlezen in het dossier. "Het blijft evengoed zinvol een toetsingskader tot stand te brengen" (32).
Maar dan is de vraag: wat waren Orano en EPZ precies van plan, met wiens kernafval?
Een ambassademedewerker, op de Nederlandse post in Parijs, omschrijft de deal in februari als volgt:
Orano werkt samen met EPZ, de operator van Borssele, waarbij EPZ het hoogradioactieve kernafval door Orano laten recyclen in Frankrijk. Het product daarvan en het minder radioactieve kernafval slaat COVRA (Centrale Organisatie voor Radioactief Afval) in Nederland op. Nu zou Orano op verzoek van EPZ hebben onderzocht of het gerecyclede hoogradioactieve kernafval in het buitenland zou kunnen worden opgeslagen. Zij hebben daarvoor een locatie gevonden in dat derde land [blijkbaar kunnen ze niet onthullen welk land dat is]. De locatie in dat land kan dit soort afval opslaan, maar omdat de ruimte aldaar beperkt is zouden ze geholpen zijn met het opslaan van minder radioactief kernafval in Nederland. (35)
Toevallig heeft Frankrijk, net als Nederland, vorig jaar ook een Internetconsultatie over het uitruilen van kernafval gehouden. En hebben Orano en Duitsland ook onlangs nog zo'n uitruil-deal nog gesloten:
The negotiations carried out made it possible to identify a new technical solution which would allow the return, within the allotted time, of waste representing long-term radiotoxicity for humans and a mass-equivalent to those initially envisaged," the ministry said. "The long-lived intermediate-level waste packages that had to be returned to Germany would be replaced by high-level waste packages and very-low-level waste, the number and composition of which would aim to ensure the neutrality of the operation with regard to the protection of human health, safety and the environment. This solution would in particular make it possible to greatly facilitate the transport of waste back to Germany.
Duitsland liet tot 1991 verbruikte splijtstof opwerken in Frankrijk en heeft in 2021 met ruim een miljard uit het Duitse eindbergingsfonds in één keer alle rekeningen met Orano vereffend. Voorafgaand aan de Atomausstieg was In Duitsland altijd veel protest rondom juist de retourzendingen van Duits hoog radioactief kernafval uit Frankrijk. Nu zijn juist deze laatste retourzendingen onderdeel van de afrekening met Orano, waarbij er minder maar hoger radioactief afval naar Duitsland zou terugkomen. En dus ook minder kernafvaltransport om tegen te protesteren - wellicht is dat de reden voor de hoofddirectie van RWE om de Nederlandse minister van IenW rechtstreeks tot spoed te manen? Of was het toch gewoon geld? (52).
En is dat dan heel toevallig, want EPZ was dus juist in de race voor meer, maar lager radioactief kernafval. Alhoewel in Nederland de kernafvaltrein ook meerdere geblokkeerd werd, zijn de jaarlijkse retourzendingen nooit gepaard geweest met zulk massaal protest als in Duitsland.
Maar er is dan nog wel een groot vraagteken. Allereerst de hoeveelheden; Duitsland ontvangt in plaats van de oorspronkelijke 157, slechts drie tot vijf CASTOR's met hoog radioactief kernafval uit Frankrijk retour. De overige ~153 CASTORs "blijven in Frankrijk". Maar EPZ was juist heel specifiek dat ze 1764 vaten met CSD-C (lager hoogradioactief) afval uit Frankrijk zouden accepteren (8). Nu zijn wij geen kernafval-vat experts, maar het lijkt ons sterk dat 1764 vaten van 2,5 meter hoog in 152 CASTORS hadden gepast? Dus was dat radioactief afval wel bestemd voor Duitsland?
En dan de timing. Want de Duitse deal werd in augustus vorig jaar beklonken. Tegelijkertijd had Orano aan EPZ een deadline voorgehouden van afgelopen najaar, en met wat sleuren, afgelopen maart (56). Het is moeilijk voorstelbaar dat Orano al contracten met PreussenElektra, RWE, ENBW en Vattenfall tekende, terwijl er nog geen akkoord met Nederland is? En dan die opmerking van Philippe Knoche: "Orano will have no choice but to have recourse to another solution, which would not involve the Netherlands." - wat gaan ze dan nu doen? Wie wordt er door Orano met die 1764 vaten CSD-C opgezadeld? Waar blijft nu het Duitse kernafval wat "in Frankrijk" blijft?
Toen het nog ging om het mogelijk was om de verlieslatende kerncentrale Borssele voor 2033 te sluiten, waren het juist de contracten met Orano die een molensteen leken. Maar nu zijn die contacten opeens wel onderhandelbaar. Voor EPZ (en COVRA) is het niet doorgaan van 'CREATES' dan ook een financiële tegenslag. Samen met de vaten CSD-C zou EPZ een "substantieel financieel voordeel" hebben (3). Als het klopt dat het hier om Duits kernafval ging, zou dat afkomstig zijn uit het Duitse eindbergingsfonds. Vestzak-broekzak, precies zoals we de nucleaire industrie kennen.
Nb. de nummers tussen haakjes verwijzen naar vrijgegeven documenten. De documenten zijn verdeeld over drie delen, deel 1 (1 t/m 12), deel 2 (12 t/m 46) en deel 3 (46 t/m 56).